ΤΟ ΣΤΕΙΡΙ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΦΟ ΜΕΛΙΣΤΡΕΣ
Το Στείρι βρίσκεται στο Νομό Βοιωτίας και έχει πραγματικό πληθυσμό 1.010 κατοίκους (2001). Το χωριό είναι .....
ΧΑΡΤΗΣ
χτισμένο σε υψόμετρο 574 μ. αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Ελικώνα, του “βουνού των Μουσών” , ενώ έχει θέα προς τον Παρνασσό. Είναι τοπική ενότητα του Καλλικρατικού δήμου Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας με δυο οικισμούς , τον οικισμό του Στειρίου και τον οικισμό της μονής του Οσίου Λουκά.
Το Στείρι είναι από τα πιο γνωστά μέρη της εξορυκτικής βιομηχανίας βωξίτη στην Ελλάδα και στην περιφέρειά του βρίσκεται εγκατεστημένο το εργοστασιακό συγκρότημα της εταιρίας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε..
Ονομασία
Το Στείρι είναι η συνέχεια της Στείριδας[1]. , γνωστής πόλης του Κοινού των Φωκέων, την οποία ίδρυσε στους πρόποδες του Ελικώνα ο Πετεώς,γιoς του Ορνέα, εγγονός τουΕρεχθέα όπως λέει
ΧΑΡΤΗΣ
η μυθολογία, με τους Αθηναίους κατοίκους από την Στειρία (Στιρία και Στίριδα) που τον ακολούθησαν στην εξορία του.(Η Στείριδα ήταν δήμος της Αττικής και βρισκόταν μεταξύΒραυρώνας και Πόρτο Ράφτη).
Μυθολογία
Κατά την παράδοση, οι Στειριείς βρέθηκαν στην Φωκίδα ακολουθώντας τον Πετεώ, γιο του Ορνέα στην εξορία του, διωγμένο από τον Αιγέα πατέρα του Θησέα, από τον οποίον διεκδίκησε την βασιλεία των Αθηνών. Αυτοί που τον ακολούθησαν στην εξορία του ήταν Αθηναίοι κάτοικοι κυρίως του δήμου της Στειρίας και ίδρυσαν τη νέα τους πατρίδα στους πρόποδες του Ελικώνα. Η Στείρις δεν
ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΣΤΕΙΡΙΔΑΣ
αναφέρεται να πήρε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας στην Ιλιάδα του Ομήρου, ενώ ο Μενεσθέας[2]., ο γιος του Πετεού, όταν έγινε βασιλιάς της Αθήνας πήρε μέρος ως αρχηγός των Αθηναίων στον Τρωικό πόλεμο με πενήντα καράβια.
Αρχαία και Ρωμαϊκή ιστορία
Η Στείριδα ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο Περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από την Φωκίδα.[3] Πήρε μέρος στη μάχη των Πλαταιών κατά των Περσών το 479 π.Χ. Αυτό το μαρτυρεί ο μεγάλος τρίποδας
ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ ΜΕΔΕΩΝΟΣ - ΤΑΦΟΣ
των Δελφών, στον οποίον ήσαν γραμμένες οι 31 πόλεις που πήραν μέρος στην μάχη. Ο τρίποδας αυτός δεν σώζεται ολόκληρος. Ο μισός που έχει ύψος 8μ. βρίσκεται στο μουσείο τηςΚωνσταντινούπολης και μόνο η βάση του βρίσκεται στο μουσείο των Δελφών. Η Στείριδα αναπτύχθηκε τόσο ώστε να μνημονεύεται μεταξύ των 22 πιο γνωστών πόλεων του Κοινού των Φωκέων, που συνεδρίαζε στο στενό του αρχαίου δρόμου Πανοπέα – Δελφών και άκμασε για πολλούς αιώνες. Καταστράφηκε το 346 π.Χ.στον τρίτο ιερό πόλεμο από τον Φίλιππο Β΄ τον Μακεδόνα, μαζί με άλλες φωκικές πόλεις, εφαρμόζοντας την ποινή που επέβαλαν οι Αμφικτίονες των Δελφών στους Φωκείς, επειδή καλλιεργούσαν μέρος της κοιλάδας της Άμφισσας που θεωρείτο ότι ανήκε στο ιερό μαντείο, όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητήςΠαυσανίας.
Αργότερα οι Στειριείς ξανάκτισαν την πόλη τους και το 338 π.Χ. πήραν μέρος στη μάχη της Χαιρώνειας μαζί με τους Θηβαίους και τους Αθηναίους. Ο Παυσανίας τους μνημονεύει να πολεμούν
ΠΟΡΤΑ ΑΡΧΑΙΟΥ ΠΥΡΓΟΥ - ΣΤΡΑΚΙ
στη Λαμία το 323 π.Χ. εναντίον των Μακεδόνων τουΑντιπάτρου καθώς επίσης και στην Κραννώνα, ενώ το 279 π.Χ. αποκρούουν του Γαλάτες (Κέλτες) του Βρένου που ήθελαν να λεηλατήσουν το ιερό των Δελφών.
Το σημαντικότερο ιστορικό στοιχείο για την αρχαία Στείριδα είναι η επιγραφή που βρήκε ο Γάλλος αρχαιολόγος ‘Μπωντουέν, αναφερόμενη στην ένωση της Στείριδας με τονΜεδεώνα και το δημοσίευσε το 1881. Ήταν μια ισότιμη πολιτική και θρησκευτική ένωση που έγινε γύρω στο 200 π.Χ. Σε μετάφραση, το αρχαίο κείμενο[4] λέει τα εξής:
Ο θεός δίνει καλή τύχη. Όταν ήταν στρατηγός των Φωκέων ο Ζεύξιος τον έβδομο μήνα, έγινε συμφωνία ανάμεσα στην πόλη των Στειρίων και την πόλη των Μεδεωνίων. Οι Στείριοι και οι Μεδεώνιοι είχαν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα έχοντες τα ιερά, την εξοχή, τα λιμάνια, όλα ελεύθερα γι΄αυτούς. Ας είμαστε όλοι εμείς δηλ. οι Μεδεώνιοι ίσοι και όμοιοι με όλους τους Στειρίους και να συμμετέχουμε στην εκκλησία του δήμου και να εξουσιάζουμε μαζί με τους Στειρίους και να δικάζουμε στις δίκες που γίνονται σε όλες τις πόλεις τους ενήλικες. Ας προΐσταται κι ένας ιεροταμίας από τους Μεδεωνίους, αυτός που
θυσιάζει στους πατροπαράδοτους θεούς των Μεδεωνίων. Ας μην είναι αναγκαίο να συμμετέχουν στις δημόσιες λειτουργίες στο Στείρι όσοι Μεδεώνιοι έχουν γίνει άρχοντες στην πόλη τους, ξενοδίκες, πρακτήρες, τεχνίτες, ιερείς, ιεράρχες και από τις γυναίκες όσες ήσαν ιέρειες, εάν τυχόν δεν το επιθυμούν με τη θέλησή τους. Ας προΐστανται από τους Μεδεωνίους και τους Στειρίους όσοι δεν έχουν αξιώματα και να χρησιμοποιούν(λειτουργούν)τα ιερά όπως ορίζει ο νόμος. Και η χώρα τόσο των Μεδεωνίων όσο και Στειρίων να είναι κοινή σε όλους. Να συμμετέχουν από κοινού σε όλες τις θυσίες, να μην είναι δυνατόν να αποσχιστούν από την συμμαχία, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Στην περίπτωση δε που κάποιος από τους δύο δεν μείνει πιστός στους όρους της συνθήκης, να πληρώσει δέκα τάλαντα πρόστιμο. Να γραφτεί η συμφωνία σε στήλη και να αφιερωθεί στο Ιερό της Αθηνάς. Να δοθεί η συμφωνία σφραγισμένη και σε ιδιώτες, μάλιστα στον Θράσωνα τον Λιλέα, μάρτυρες…(ακολουθούν τα ονόματα ενός Ελατέα, ενός Λιλέα, γιού του Θράσωνα που θα φύλαγε την ομολογία σφραγισμένη και ενός από την Τιθορέα).ΜΟΝΗ ΟΣΙΟΥ ΛΟΥΚΑ ΧΤΙΣΜΕΝΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΣΤΕΙΡΙΔΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΣ
Ο Μεδεώνας ήταν παραθαλάσσια πόλη στο σημείο που εκβάλει ο χείμαρρος της Κλεισούρας επικοινωνώντας με τη Στείριδα με στενό δρομάκι που περνούσε μέσα από το φαράγγι της Κλεισούρας. Στη συμφωνία τους οι δύο πόλεις ορίζουν να αναγνωριστεί η Στείριδα έδρα των αρχών και ο Μεδεώνας να είναι το επίνειο και ο φύλακας του δρόμου της Κλεισούρας (λόγω της θέσεώς του έβλεπε όλο τον κόλπο της Αντίκυρας).
Νότια του όρους Σκάρτζη (Σκαριτσά) στο ύψος του Αγίου Σπυρίδωνα (μετόχι του Οσίου Λουκά) υπάρχει πύργος πάνω σε χαμηλό βράχο με περιορισμένη οπτική γωνία, βλέπει μόνο προς την
ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ
ακρόπολη του Μεδεώνα και την ανατολική πλευρά της Αντίκυρας. Πράγμα που δηλώνει ότι πιθανώς να υπήρχε οπτική επικοινωνία από την πλευρά της Στείριδας με τον Μεδεώνα, εξουδετερώνοντας την πιθανότητα αιφνίδιας θαλάσσιας εχθρικής επίθεσης. Οικιστικά κατάλοιπα της πόλης του Μεδεώνα υπάρχουν στην ίδια πλαγιά με τον πύργο που αναφέραμε, στη θέση Κονάκια Παλιομελισσιού. Οι οικίες αυτές, ορθογώνιες και μακρόστενες, έχουν μία πόρτα στη μία πλευρά τους,ορισμένες διατηρούν τοίχους σε αρκετό ύψος. Οι δύο πόλεις επικοινωνούσαν μεταξύ τους με πύργους-παρατηρητήρια, υπολείμματα των οποίων υπάρχουν έως σήμερα. Στην έξοδο του φαραγγιού της Κλεισούρας στην νοτιοανατολική πλευρά της Σκαριτσάς, στη θέση Στράκι σώζεται πόρτα πύργου ύψους 2,15, ορθογωνίου κτίσματος μήκους 8,10, πλάτους 4,50 και πάχους 0,70.
Ο οδικός άξονας της Κλεισούρας συνεχιζόταν προς τα βόρεια με τον δρόμο που αναφέρει ο Παυσανίας ως “τραχεία οδό και ορεινή πλείονα”. Ο δρόμος αυτός που σήμερα είναι μονοπάτι, ξεκινά απο το Παλιοχώρι του Στειρίου, παίρνει ανοδική πορεία προς το Λιόρεμα έως το Καρθαλί, κατηφορίζει για να καταλήξει στον Καρακόλιθο. Άλλος ένας δρόμος πήγαινε ανατολικά προς τον Όραχο και μέσα από το βουνό των Μουσών κατέληγε στην Λιβαδειά.
Η Στείριδα καταστράφηκε και πάλι το 147 π.Χ. από τους Ρωμαίους αλλά ξανακτίστηκε και συνέχισε την ζωή της.Ερείπια της ρωμαικής εποχής υπάρχουν 1,5 χιλιόμετρο βορειότερα της ακρόπολης, στη θέση Παλιοχώρι με την μορφή ναών χριστιανικών και παλαιοχριστιανικών,καθώς επίσης πολλά ρωμαϊκά και με εφυάλωση όστρακα.. Πότε εγκαταλείφθηκε οριστικά η περιοχή της αρχαίας Στείριδας δεν είναι γνωστό γιατί δεν έχουν γίνει συστηματικές ανασκαφές.
Η πόλη της Αρχαίας Στείριδας βρίσκεται στην θέση Παλιοχώρι, ενώ η ακρόπολή της στη θέση Μπούλιο, λόφο απέναντι από τον Όσιο Λουκά. Διασώζονται αρκετά τμήματα από το αρχαίο τείχος, δύο στέρνες, λίθινες γούρνες, ίχνη από οικοδομήματα, αρκοσόλια και τάφοι. Εντύπωση προκαλεί ο βασιλικός τάφος, που είναι λαξευμένος στο βράχο, με ορθογώνιο άνοιγμα ως είσοδο. Εκεί ασκήτεψε ο Όσιος Λουκάς, γι αυτό και η περιοχή ονομάζεται Ασκηταριό. Στα ερείια της εκλησίας του Αγίου Νικολάου βρέθηκαν επιφραφές που δηλώνουν ότι υπήρχε εκεί ιερό του Ασκληπιού. Μία από τις επιγραφές μαρτυρεί ότι στον Ασκληπιό αφιερώνοταν απελευθερωμένοι δούλοι.
ΣΤΕΙΡΙ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΦΟ ΑΓΚΟΥΤΣΟΥΡΑ
Βυζαντινή ιστορία
Επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στη θέση που υπήρχε ο αρχαίος ναός της Στειρίτιδας θεάς Δήμητρας, κτίστηκε ο ναός του Οσίου Λουκά, επειδή κατά την παραμονή του Οσίου στη νήσο Άμπελο, προφήτευσε την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες. Η περιοχή δέχτηκε επιδρομές από Γότθους, Ούννους και Σλάβους. Μετά την πρώτη άλωση της Βασιλεύουσας το 1204, κυριάρχησαν στην περιοχή οι Φράγκοι, οι Ενετοί, οιΚαταλανοί και τέλος οι Τούρκοι.
Νεότερη και πρόσφατη ιστορία
Η κήρυξη της Επανάστασης στη Ρούμελη έγινε στις 27 Μαρτίου του 1821 στον Όσιο Λουκά, από τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα. Στον Αγώνα του 1821 οι Στειριώτες πολέμησαν στο πλευρό των
ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ ΟΣΙΟΥ ΛΟΥΚΑ - ΣΤΕΙΡΙΔΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΣ
οπλαρχηγών της Ρούμελης, Διάκου, Μπούσγου, Ανδρούτσουκαι Καραΐσκάκη. Οι Στειριώτες αγωνιστές του ΄21 ήταν ο Ανθυπολοχαγός Σπάρος Δημήτριος και οι στρατιώτες Ανέστης Λιάκος, Γεωργίου Θανάσης, Γεωργίου Λιάκος, Δαλιάννης Λουκάς, Λαγός ή Χαραλάμπης Κώστας, Μήλιος ή Δημητρίου Λεονάρδος, Ξυνός ή Στειριανός Παναγιώτης και Ρόδης ή Γεωργίου Λιάκος.
Οι Στειριώτες συμμετείχαν στους Βαλκανικούς Πολέμους1912-1913, στη Μικρασιατική εκστρατεία 1921-1922 και έπεσαν στα πεδία των μαχών οι εξής: Νικόλαος Ι. Ματθαίος, Νικόλαος Ι. Τσιμίκος, Θ. Α. Τράκης, Αθάνασιος Ε. Βλάχος, Δ. Π. Τράκης, Λ. Γ. Γεωργίου, Λ. Α. Λύκαρης, Λ.Γ. Κουσκούκης, Δ.Γ. Κουσκούκης,Δ.Γ.Κατσούλης, Λουκάς Κ. Πρεπούσης, Κ.Λ. Μέλιος, Α.Δ. Τσιμίκος,Α. Δ. Μπέλλος και Π. Β. Λύκαρης.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Στειριώτες που έδωσαν την ζωή τους στο έπος του 1940, στα βουνά της Πίνδου, στο Γράμμο, στο Βίτσι και την Αλβανία είναι οι εξής : Ευθύμιος Λ. Παπαιωάννου, Παναγιώτης Ι. Αργυρίου, Δημήτριος Αγ. Τσεκούρας, Συμεών Γ. Μάρκου, Δήμος Γ. Κατσούλης, Λουκάς Δ. Ματθαίου,στην Εθνική Αντίσταση (1940 -1944 ) οι: Κωνσταντίνος Ι. Μάρκου, Δημήτριος Π. Σάκκος, Λεωνίδας Σωτ. Σωτηρίου, Γεώργιος Κ. Λαγός, Χρήστος Γ. Κατσούλης, Ασήμω Σ. Σωτηρίου,Λουκάς Κ. Τσεκούρας ενώ στο Εμφύλιο πόλεμο(1944-1949) οι: Λουκάς Ο. Παπαδήμος, Ιωάννης Λ. Τσεκούρας, Χρήστος Κ. Μάρκος, Γεώργιος Λ. Μπελίτσας, Λουκάς Δ. Ζάκκας .
Στην Κατοχή, πολλοί Στειριώτες οργανώθηκαν στην Εθνική Αντίσταση. Στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου 1943 η ομάδα του ΕΛΑΣ Στειρίου πήρε μέρος στη μάχη της Αράχωβας, ενώ στις 10 Ιουνίου του
ΜΕΔΕΩΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΣ
1944 στην θέση Λιθαράκι, περιοχή του Στειρίου, διεξήχθη ημάχη του Στειρίου μεταξύ του 11ου Λόχου του ΙΙΙ/34 τάγματος ΕΛΑΣ και Γερμανών SS οι οποίοι κατευθυνόντουσαν προς το χωριό με σκοπό να κάνουν τα ίδια όπως και στο Δίστομο (βιαιοπραγίες, αρπαγές, συλλήψεις και δολοφονίες αμάχων για την τρομοκράτηση του πληθυσμού). Στις 24 Ιουνίου 1944, οι Γερμανοίεπανήλθαν και έκαψαν το Στείρι.
Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο (1946 – 1949) η περιοχή ήταν θέατρο πολλών συγκρούσεων με μεγάλες καταστροφές.
Ο σημερινός οικισμός
Η μετοικεσία του Στειρίου στην σημερινή του θέση δεν γνωρίζουμε πότε έγινε. Μέσα στο χωριό υπάρχουν υπολείμματα αρχαίου πύργου (μεσοτοιχία οικίας Ζαχ. Δαλιάννη και Πλουτ. Σπάρου).Πιθανώς μετά την καταστροφή το 147μ.χ. από τους Ρωμαίους να εγκαταστάθηκαν στην κορυφή του Λόφου του Οσίου Λουκά ( ο αμυγδαλεώνας της μονής) όπου υπάρχουν απομεινάρια αρχαίου ελληνικού, βυζαντινού και ενετικού κάστρου και επίσης υπολείμματα από δεξαμενές ,υδραγωγεία,τάφους,θεμέλια οικοδομών όπως αναφέρει ο Γεώργιος Π. Κρέμος στα Φωκικά.Επί Σλάβων υπήρχε χωριό στην θέση Γορανή και επί Τουρκοκρατίας στην περιοχή του Φανιά (θέση Παλιοκατούντ – παλιό χωριό).
Τουρισμός
Το δημοτικό διαμέρισμα Στειρίου με τούς δύο οικισμούς του είναι μια περιοχή με έντονο τουρισμό (ιστορικό – θρησκευτικό – βιομηχανικό – αγροτουριστικό). Παρουσιάζει αξιόλογα μνημεία του
ΤΟ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΛΙΜΑΝΙ ΑΓ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ
αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και των Βυζαντινών χρόνων, υπάρχουν υποδομές για την υποδοχή και την παραμονή των επισκεπτών, ενώ λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Όσιου Λουκά. Επίσης, το Στείρι βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Αράχωβα, σημαντικό χειμερινό προορισμό της Στερεάς Ελλάδας.
Μνημεία και αξιοθέατα
- Η Μονή του Οσίου Λουκά. Το μοναστήρι του Οσίου Λουκά, ένα απο τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου , βρίσκεται κοντά στο Στείρι σε τοποθεσία όπου βρισκόταν άλλοτε o ναός της Στειρίτιδας Δήμητρας[6]και περιβάλλεται από οροπέδιο που καλύπτεται από ελαιώνα. Το φυσικό τοπίο δεν έχει αλλοιωθεί από οικιστική ή άλλη δραστηριότητα και διατηρεί την αυθεντικότητά του. Το μοναστήρι είναι γνωστό ως «Η Αγία Σοφία της Ρούμελης» και χτίστηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Από εδώ ξεκίνησε στη Ρούμελη, η εξέγερση στον Τουρκικό ζυγό και η μονή έγινε σύμβολο της επανάστασης. Είναι εγγεγραμμένη στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
- Η Ακρόπολη της Αρχαίας Στείριδας. Βρίσκεται στο κέντρο της κοιλάδας που σήμερα ονομάζεται Λάκκα, στην κορυφή του λόφου Μπούλιο ,περιοχή της Κοινότητας Κυριακίου. Η ακρόπολη στην βορειανατολική και δυτική πλευρά της είναι φυσικά οχυρωμένη από απότομα βράχια, ενώ στην ανατολική πλευρά υπάρχει τεχνητή οχύρωσηκυκλικού τείχους από ακατέργαστες πέτρες. Στο εσωτερικό της ακρόπολης υπάρχουν: δεξαμενή, λίθινες γούρνες, λιοτρίβια και οικιστικά κατάλοιπα. Επίσης στην ανατολική πλευρά υπάρχουν δυο πύλες, διακρίνονται δυο πύργοι και το νεκροταφείο με τους λαξευτούς ταφικούς θαλάμους σε έναν από τους οποίους ασκήτεψε ο΄Οσιος Λουκάς και λέγεται ασκηταριό.
ΣΤΙΣ ΠΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΝΑΣΟΥ
- Η Ακρόπολη του Αρχαίoυ Μεδεώνα. Η ακρόπολη του Μεδεώνα περιλαμβάνεται στα εδάφη του Στειρίου και είναι κτισμένη πάνω στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, μισό χιλιόμετρο δυτικά από την είσοδο του εργοστασίου του Αλουμινίου της Ελλάδος. Από το τείχος που την περιέβαλε σώζεται στα δυτικά ένα μικρό μέρος, στα νότια δεν υπάρχει τείχος επειδή η πλαγιά είναι απόκρημνη και καταλήγει στη θάλασσα,στα βόρεια σώζεται ένα κομμάτι, με τρεις προβεβλημένους πύργους,ενώ στα ανατολικά δεν επεκτείνεται πολύ γατί ακουμπά σε απόκρημνο βράχο. Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή το 1962-63 για την εγκατάσταση του εργοστασίου Αλουμίνιον της Ελλάδος έφεραν στο φως πολλούς τάφους καθώς επίσης και ένα βασιλικό θολωτό τάφο στη κορυφή του λόφου των Αγίων Θεοδώρων.
- Το φαράγγι της Κλεισούρας. Ένα φαράγγι βατό, το μήκος του είναι περίπου 6 χλμ. με απότομες βραχώδεις πλαγιές, αλλά σχετικά εύκολο και ευχάριστο για πεζοπορία που, από την αρχαιότητα μέχρι στην δεκαετία του 1950, ήταν ο κυριότερος δρόμος επικοινωνίας των Στειριωτών και της μονής του Οσίου Λουκά με τον Κορινθιακό κόλπο. Στηνείσοδο του φαραγγιού της Κλεισούρας από την μεριά του Στειρίου υπάρχει το πέτρινο γεφύρι του Λεόντιουμε δύο τόξα, πιθανώς βυζαντινής εποχής, κατασκευασμένο από κάποιον Λεόντιο, μοναχό του Οσίου Λουκά
ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
Γεωγραφία
Το δημοτικό διαμέρισμα Στειρίου έχει έκταση 50,772 τετρ. χιλιομέτρων. Απέχει 169 χλμ. από την Αθήνα, 29 χλμ.από τη Λιβαδειά. Η περιοχή είναι ορεινή πετρώδης, με τμήματα αργιλώδους εδάφους. Η κοιλάδα όπου βρίσκεται η αρχαία Στείριδα έχει φυσική διέξοδο προς τη θάλασσα μέσω του φαραγγιού της Κλεισούρας.
Λίγα μέτρα έξω από το χωριό ξεχωρίζει το ξωκλήσι του Οσίου Συμεών με τα τέσσερα αιωνόβια πλατάνια και το μεγάλο πέτρινο πηγάδι με την επιβλητική πέτρινη γούρνα. Πάνω από τον Όσιο Συμεών, συνεχίζεται ο χωματόδρομος προς το οροπέδιο του Αγίου Παντελεήμονα με το ομώνυμο ξωκκλήσι. Ο δρόμος συνεχίζει και διακλαδίζεται σε πολλούς άλλους δασικούς δρόμους, διασχίζοντας τα ελατοδάση του Ελικώνα. Το βουνό είναι ομαλό και προσφέρεται για πεζοπορία και ορεινή ποδηλασία. Πολύ ενδιαφέρουσα τοποθεσία είναι το Βερθιπό, (μια απότομη χαράδρα γεμάτη έλατα και αγριολούλουδα) καθώς επίσης η Λούτσα και το Κουβέλι μια περιοχή με θέα τον κάμπο της Χαιρώνειας. ( το παράθυρο του Ελικώνα).
Το κλίμα της περιοχής είναι ήπιο, ξηρό και υγιεινό.
Προϊόντα
Τα αγροτικά τοπικά προϊόντα του Στειρίου είναι το κρασί, τσίπουρο, πετιμέζι, λάδι, ελιές, μέλι.
Βωξίτης
Στο υπέδαφος των βουνών του Στειρίου υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα βωξίτη (Ελικώνας – Σκαριτσά).
Βιομηχανία
Στα διοικητικά και γεωγραφικά όρια του Στειρίου και συγκεκριμένα στη θέση Αϊλουκαΐτικο ή Σιδηροκαφκιό βρίσκεται εγκατεστημένο το εργοστασιακό συγκρότημα της εταιρίας Αλουμίνιον της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε.. Η εταιρία ιδρύθηκε το 1960 και άρχισε την παραγωγική της και εμπορική της δραστηριότητα το 1966. Παράγει αλουμίνα και πρωτόχυτο αλουμίνιο.Από το 2005 είναι μέλος του Ομίλου Μυτιληναίος.
Λιμάνια
Το Στείρι έχει δύο λιμάνια,το λιμάνι του Αγίου Σπυρίδωνα, το οποίο εξυπηρετεί αποκλειστικά την εταιρεία Αλουμίνιον της Ελλάδος για την φόρτωση των παραγομένων προϊόντων της (αλουμίνα,αλουμίνιο) και την εκφόρτωση πρώτων υλών (βωξίτη),ενώ το λιμάνι των Αγίων Θεοδώρων εξυπηρετεί σκάφη αναψυχής και σκάφη ερασιτεχνών ψαράδων.
Εκδηλώσεις
- Λαμπαδηφορία – Λαμπαδηδρομία. Γίνεται στις 24 Μαρτίου κάθε χρόνο στο Στείρι.
- Επέτειος της Κήρυξης της Επανάστασης στην Ρούμελη. Γίνεται την πρώτη Κυριακή μετά την 25η Μαρτίου, στον Όσιο Λουκά.
- Στείρι – Πολιτιστικός Αύγουστος
Ήθη και έθιμα
Το Στείρι είναι μια κωμόπολη όπου τα έθιμα , οι παραδόσεις και οι γιορτές κρατούν ακόμη σε μεγάλο βαθμό.
Την Κυριακή της Τυρινής πραγματοποιείται το “Καρναβάλι του Στειρίου” , με παρέλαση αρμάτων στην πλατεία όπου καταλήγει σε λαϊκό γλέντι με χορούς και τραγούδια και προσφέρονται τοπικοί μεζέδες και στειριώτικο κρασί.
Την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ γίνεται ο στολισμός του επιταφίου στο Στείρι από τις γυναίκες του Στειρίου και την Μεγάλη Παρασκευή στο μοναστήρι του Οσίου Λουκα. Εικόνες που ενέπνευσαν τονΆγγελο Σικελιανό να γράψει ένα Μεγάλο ποίημα του, το ποίημα του Στ’ Όσιου Λουκά το Μοναστήρι.
Το Πάσχα γιορτάζεται με παραδοσιακό αρβανίτικο – ρουμελιώτικο τρόπο στο Στείρι , ψήνοντας αρνιά στους δρόμους με συνοδεία λαϊκών οργάνων και κεράσματα στους περαστικούς.
Κάθε χρόνο στις 14 Αυγούστου στην γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου , προς τιμήν της Παναγίας γίνεται περιφορά της εικόνας που προσελκύει κόσμο από τις γύρω περιοχές.
Το Στείρι πανηγυρίζει στις 31 Αυγούστου και την 1 Σεπτεμβρίου την μνήμη του Οσίου Συμεών του Στυλίτη , διατηρώντας ακόμη τον παραδοσιακό τρόπο με ζωντανές παραδοσιακές ορχήστρες και ψητά της σούβλας.
Αρβανίτικη γλώσσα
Στο Στείρι είναι γεωγραφικά το πρώτο αρβανιτοχώρι στη δυτική πλευρά του Ελικώνα στο οποίο οι κάτοικοί του μιλούν τα Αρβανίτικα, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 τα αρβανίτικα ήταν η κύρια γλώσσα των Στειριωτών. Σήμερα η γλώσσα μιλιέται μόνο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους. Οι γεννηθέντες στις δεκαετίες του 1950, του 1960 και του 1970 την καταλαβαίνουν όταν την ομιλούν οι μεγαλύτεροι, αλλά δεν έχουν καλή ευχέρεια λόγου όταν την ομιλούν οι ίδιοι, ενώ οι νεότεροι δεν την ομιλούν και την καταλαβαίνουν ελάχιστοι. Η αρβανίτικη γλώσσα σήμερα συγκαταλέγεται στις απειλούμενες προς εξαφάνιση γλώσσες της Ευρώπης.
ΝΤΑΒΕΛΗΣ
Μυθικά και ιστορικά πρόσωπα
Προσωπικότητες που γεννήθηκαν στο Στείρι
- Γεώργιος Π. Κρέμος (1839-1926). Συγγραφέας – Ιστορικός – Υφηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
- Ησαΐας (Γεώργιος) Δαλιάννης (1796-1875). Ηγούμενος της μονής Οσίου Λουκά – Αγωνιστής του 1821
- Χρήστος Νάτσιος ή Νταβέλης(1832 – 1856) Ληστής
- Γεώργιος Δημ. Κουσκούκης (1908-) Ευεργέτης – Δωρητής Δημοτικού σχολείου
- Λάκης ( Ηρακλής) Μπέλλος (1954-) Θεατρικός Συγγραφέας – Δημοσιογράφος
Προσωπικότητες που κατάγονται από το Στείρι
- Λουκάς Χαρ. Μαργαρίτης (). Καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας,Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας και Ραδιοβιολογίας Παν/μίου Αθηνών.
- Λουκάς Δημ. Σπάρος (1934-). Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Παν/μίου Αθηνών.
Πετεώς
Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Πετεώς είναι γνωστός ο πατέρας του Μενεσθέα, του αρχηγού των Αθηναίων στον Τρωικό Πόλεμο. Με τη σειρά του ο Πετεώς ήταν γιος του Ορνέα. Ο Πετεώς αναφέρεται σε τρεις διαφορετικές ραψωδίες της Ιλιάδας (ραψωδία Β, στίχος 552, Μ 331 και Ν 690), πάντα σε σχέση με τον γιο του.
Πηγή
- Κρουσίου: Λεξικόν Ομηρικόν, διασκευή από την έκτη γερμανική έκδ. υπό Ι. Πανταζίδου, έκδοση «Βιβλιεκδοτικά καταστήματα Αναστασίου Δ. Φέξη», Αθήνα 1901, σελίδα 723
Μενεσθέας
Στην ελληνική μυθολογία ο Μενεσθέας ή Μενεσθεύς ήταν ο αρχηγός των Αθηναίων στον Τρωικό Πόλεμο.
Ο Μενεσθέας ήταν γιος του Πετεώ, καταγόταν από το βασιλικό γένος των Ερεχθειδών και υπήρξε ένας από τους πολλούς μνηστήρες της Ωραίας Ελένης. Την εποχή που ο Θησέας και ο φίλος τουΠειρίθους είχαν κατέλθει στον Άδη για να αρπάξουν την Περσεφόνη, την οποία είχε ερωτευθεί ο Πειρίθους, ο Μενεσθέας σφετερίσθηκε τη βασιλεία των Αθηνών από τον Θησέα με τη βοήθεια τωνΔιοσκούρων. Μετά από χρόνια, ο Θησέας επέστρεψε από την αιχμαλωσία του στον Άδη και, επειδή βρήκε τους Αθηναίους εναντίον του, τους καταράσθηκε, έφυγε από την Αθήνα και πήγε στη νήσοΣκύρο, όπου και δολοφονήθηκε. Ο Μενεσθεύς παρέμεινε λοιπόν στον θρόνο των Αθηνών μέχρι την εκστρατεία στην Τροία, όπου και ηγήθηκε των 50 πλοίων του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος.
Στον Τρωικό Πόλεμο περιγράφεται ως ο «τακτικώτατος των βασιλέων», «κοσμητής μάχης», εξαίρετος αρματηλάτης και «ταξίλοχος λαών» (στην Ιλιάδα, όπου αναφέρεται σε 4 διαφορετικές ραψωδίες: Β 552, Μ 331, Ν 195 και Ο 331). Στο τέλος της πολιορκίας, υπήρξε ένας από τους άνδρες που κρύφθηκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο. Σύμφωνα ωστόσο με τη μία βασική εκδοχή, ο Μενεσθέας σκοτώθηκε στην Τροία, οπότε ο θρόνος των Αθηνών πέρασε στους νόμιμους κληρονόμους του, τους γιούς του Θησέα Δημοφώντα και Ακάμαντα. Σύμφωνα με την άλλη βασική παράδοση, που είναι μεταγενέστερη, ο Μενεσθέας επέστρεψε στην Αθήνα και βασίλευσε και πάλι, καθώς υπεστήριξε τον Ορέστη ενώπιον του Αρείου Πάγου. Κατά την επιστροφή του στην Αθήνα εξάλλου, ίδρυσε την πόλη Ελαία στη Μικρά Ασία και σώζονται νομίσματα της πόλεως αυτής με την κεφαλή του και την επιγραφή «ΜΕΝΕΣΘΕΥΣ ΚΤΙΣΤΗΣ».
Αναφέρεται επίσης ότι ο Μενεσθέας βασίλευσε και στη Μήλο, μετά τον θάνατο του βασιλιάΠολυάνακτος. Ο Στράβων προσθέτει ότι ίδρυσε στη Σικελία το Σκυλλήτιο ή Σκυλάκιο. Ακόμα και στην Ισπανία αναφέρεται λιμένας και μαντείο «του Μενεσθέως». Στο όνομά του, τέλος, θυσίαζαν οι κάτοικοι των Γαδείρων.
- Ο αστεροειδής 4068 Μενεσθεύς (4068 Menestheus), που ανήκει στην Τρωική Ομάδα και ανακαλύφθηκε το 1973, πήρε το όνομά του από τον μυθικό αυτό βασιλιά.
Πηγή
- Κρουσίου: Λεξικόν Ομηρικόν, διασκευή από την έκτη γερμανική έκδ. υπό Ι. Πανταζίδου, έκδοση «Βιβλιεκδοτικά καταστήματα Αναστασίου Δ. Φέξη», Αθήνα 1901, σελ. 560
Μεδεών Φωκίδας
Ο Μεδεώνας ήταν παραθαλάσσια πόλη της αρχαίας Φωκίδας[1] στον όρμο του Αγίου Σπυρίδωνα στα βόρεια παράλια του Κορινθιακού κόλπου.Σήμερα η περιοχή αυτή ανήκει στον Νομό Βοιωτίαςκαι συγκεκριμένα στο Στείρι.Στην τοποθεσία αυτή είναι εγκατεστημένο το εργοστάσιο Αλουμίνιο της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε.
Ο οικισμός
Η πόλη ήταν κτισμένη στη νότια πλευρά του όρους Σκάρτζη (Σκαριτσά) στη θέση Κονάκια Παληομελισσιού περιοχή του Στειρίου και έλεγχε τα τρία φυσικά περάσματα που οδηγούσαν στην ενδοχώρα .Στη πόλη υπάρχει τετράγωνος πύργος διαστάσεων 5,5 Χ 5,5 μ.,κτισμένος σύμφωνα με το ορθογώνιο σύστημα τοιχοδομίας.Στο εσωτερικό του φέρει κλίμακα με τέσσερα σκαλοπάτια που οδηγούν σε επίπεδη επιφάνεια , απ΄όπου θα γινόταν κατά πάσα πιθανότητα σηματοδοσία με την ακρόπολη του Μεδεώνα.Τα οικιστικά κατάλοιπα που υπάρχουν , είναι ορθογώνια και μακρόστενα σπίτια, έχουν μία πόρτα και ορισμένα διατηρούν τοίχους σε αρκετό ύψος. Ο Μεδεώνας ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο Περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από την Φωκίδα.[2] Το σημαντικότερο ιστορικό στοιχείο για τον αρχαίο Μεδεώνα είναι η επιγραφή που βρήκε ο Γάλλος αρχαιολόγος Μπωντουέν, στην ακρόπολη της Στείριδας και αναφερόταν στην συμπολιτεία της Στείριδας με τον Μεδεώνα. Ήταν μια ισότιμη πολιτική και θρησκευτική ένωση που έγινε γύρω στο 200 π.Χ. Στη συμφωνία τους αυτή οι δυο πόλεις ορίζουν να είναι η Στείριδα η έδρα των αρχών και ο Μεδεώνας το επίνειο και ο φρουρός του δρόμου της Κλεισούρας. Όταν την επισκέφθηκε ο Παυσανίας και αργότερα κατοικούνταν μόνο ο παραθαλάσσιος χώρος στην θέση που είναι κτισμένο το εργοστάσιο Αλουμίνιο της Ελλάδος.
Η ακρόπολη του Μεδεώνα
Η ακρόπολη του Μεδεώνα βρίσκεται πάνω στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων.Από το οχυρωματικό τείχος που περιβάλει την ακρόπολη σώζεται ένα κομμάτι στα βόρεια ,στα ανατολικά δεν επεκτείνεται πολύ γιατί ακουμπά σε απόκρημνο βράχο ,στα νότια δεν έχει τείχος γιατί η πλαγιά είναι απόκρημνη και καταλήγει στην θάλασσα ,ενώ στα δυτικά σώζεται μικρό μέρος.Το 1940 ο Γάλλος αρχαιολόγος Amardy ταύτισε τα αρχαία κατάλοιπα με την αρχαία πόλη Μεδεών.
Ανασκαφές
Η πρώτη ανασκαφή στην περιοχή έγινε το 1907 από τον Έλληνα αρχαιολόγο Γ.Σωτηριάδη και έφερε στο φως τμήμα μυκηναϊκού νεκροταφείου στη βορειοανατολική πλαγιά.Με την εγκατάσταση του εργοστασίου Αλουμίνιο της Ελλάδος Β.Ε.Α.Ε. στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ξεκίνησε πάλι αρχαιολογική έρευνα και έγιναν σωστικές ανασκαφές, από την ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία και την γαλλική αρχαιολογική σχολή. Η ανασκαφές φανέρωσαν οικιστικά κατάλοιπα από την εποχή του χαλκού έως τα ελληνιστικά χρόνια. Η ανασκαφή 270 περίπου τάφων , μυκηναϊκής, γεωμετρικής, αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής εποχής έδωσαν πάρα πολλά ευρήματα.
Μυθικά πρόσωπα
- Ο Μέδων
Γιος του Πυλάδου και της Ηλέκτρας. Ο Μέδων αυτός ταυτίζεται με τον Μεδέωνα, τον επώνυμο ήρωα της πόλεως της Φωκίδας. Κάποιες πηγές γράφουν ότι σκότωσε μαζί με τον αδελφό του τονΗρακλείδη Αριστόδημο.
Φωτογραφίες
[Επεξεργασία] Ακρόπολη Μεδεώνος
Οχυρωματικό τείχος ακρόπολης
Τάφος
Οι Άγιοι Θεόδωροι
Πηγάδι
Οχυρωματικό τείχος ακρόπολης
Οχυρωματικό τείχος ακρόπολης
Τμήμα τείχους
Τμήμα τείχους
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου